De Gemeente

Gemeente, voorganger en manipulatie.
Waarom ik een tegenstander van een georganiseerde Gemeente ben.
(dé Gemeente een organisme, één gemeente een organisatie van mensen)

Inleiding.
De Gemeente van Christus wordt met de regelmaat van de klok aan alle kanten geschud. Meestal vinden de oorzaak bínnen de Gemeente, ja zelfs binnen de leiding van de Gemeente! Oudsten en voorgangers streven vaak naar macht en aanzien, ze proberen er zelfs een salaris uit te slaan en wie niet mee gaat in hun streven wordt beschouwd als afvallige, het gaat zelfs zo ver dat een voorganger durfde te beweren dat zijn tegenstander geen een wedergeboren Christen was!

Meestal spreek ik tijdens de Bijbelstudieavonden alleen maar over dergelijke voorgangers en oudsten als de 3^e Johannesbrief wordt behandeld maar naar aanleiding van een artikel in “Visie” van de EO wil ik nu aan u duidelijk maken wáárom ik zo huiverig ben voor een georganiseerde Gemeente. Niets menselijks is een mens vreemd en macht smaakt altijd naar meer. Natuurlijk moet er enige leiding binnen een groep zijn maar het altijd zo zijn dat de “leiding” terug kan treden en anderen dit gaat op kunnen vullen, daarbij mag naar mijn mening niemand van de “leiding” zijn broodwinning kunnen halen uit de Gemeente.

Wat er vooraf ging.
Het is jaren geleden dat wij de “reguliere kerken” hebben verlaten, de Gereformeerde (synodale) Kerken dreven steeds verder in de richting van de vrijzinnigheid onder het mom van de “dialoog” met o.a. de heren Kuitert en Wiersinga. De synode had het lef niet om de Bijbel te laten spreken boven de dwalingen die deze heren leerden aan de toekomstige predikanten. Het kwam zelfs zo ver dat de synode stelling nam ten gunste van de schriftkritiek, een situatie waar de toen de, destijds nog rechtzinnige, E.O stelling tegen nam. Vanaf die tijd begon “de uittocht der Gereformeerden” en ons gezin vertrok ook uit het “geestelijke Egypte”, of bedoelde de bewuste kerkleer dat ze het “geestelijke Israël” was?

Extremen in de leer geven de voorganger macht over de volgelingen.
Na het vertrek uit de “gevestigde kerken” geraakte één en ander in een stroomversnelling, we kunnen het ons tegenwoordig niet meer voorstellen maar voor we het goed en wel beseften raakten we verstrikt binnen een extreme Pinkstergemeente. Wat de voorganger zei was “wet en waarheid” het kwam zelfs voor dat hij, tegen geestelijk zwakkere broeders en zusters, schreeuwde dat ze niet tegen de dienstknecht des Heren in mochten gaan want daarmee gingen ze tegen de Here in volgens zijn zeggen! Hij “verkreeg” deze macht volgens zeggen omdat de Here hem “profetieën” en “gezichten” gaf, óók liet “de geest” hem weten wie “goed of fout” zat als hij op buitenbijbelse hem leringen werd gewezen. Ja, wie durft dán nog tegenspreken? Een paar mensen die zélf de Bijbel bestudeerden durfden die aan en kregen “een woord van de heer” over zich heen tijden de eindeloze “bidstonden”. Hij kon het niet al te gek maken met deze “woorden” want uitgerekend die mensen betaalden het meest aan de Gemeente waarvan hij van leefde met zijn gezin.

Wie macht zoekt, zoekt een nieuwe leer.
Het is bekend dat voorgangers, en sekten, altijd zorgen voor één of twee taboes, in vele groepen is b.v. roken en alcohol verboden en wie dat gebruikte kon rekenen op een reprimande waarvan de honden geen brood van lusten. De volgelingen van dergelijke groepen voelen zich een beter Christen en hoger in status omdat ze deze “last” wél kunnen dragen en hun collega of buurman niet.

In Oosterse sekten is celibaat of seksuele onthouding zo’n “last” en wie deze kan dragen staat ver boven het gewone volk dat zo’n eis niet kan opbrengen. Maar niet alleen in dit soort sekten gelden allerlei onthoudingen, ook in christelijk getinte sekten komt dit voor. De volgelingen worden onder druk gezet om maar geen relaties aan te gaan terwijl de leider een “boodschap van boven” ontvangt waarin wordt gezegd dat hij een nieuwe vrouw of meerdere vrouwen moet nemen. De leider die het gelukt een leer op te leggen naast, óf strijdig aan, de Bijbel kan meestal op volgelingen, geld en macht rekenen.

Macht om de macht.
Door ons avontuur binnen de Pinksterbeweging waren we huiverig geworden en bezochten we een Bijbelstudieavond waar het ons beviel. De Bijbel werd uitgelegd, de profetieën aangaande Israël en het boek Openbaring kwamen aan de orde. Het duurde niet erg lang meer of we bezochten de samenkomsten van die studiegroep in een gehuurd kerkje. De groep werd Gemeente en groeide in ledenaantal. De man die de studieavonden leidde werd min of meer tegen zijn zin voorganger van de nieuwe Gemeente en een tijdlang ging het prima. Er werd zelfs een nieuwe zaal afgebouwd in een bestaande schuur en tijdens die bouw vroeg de man aan mij zijn oudste zoon nooit de ruimte te geven, en vooral geen voorganger te laten worden. Volgens zijn zeggen zou de Gemeente kapot gaan aan die zoon, hij zei letterlijk: “Laat nooit toe dat hij voorganger wordt want dan gaat alles naar de bliksem”.

Op een kwade dag kreeg de voorganger een hartinfarct en stierf de zelfde avond. Na enkele weken “ving de zoon de groep op”, het was inderdaad nodig dat de groep werd opgevangen want het sterven van de voorganger bracht een grote verslagenheid in de hechte Gemeente. Zoonlief maakte misbruik van de situatie en eigende zich met een paar vertrouwelingen de leiding toe, stelde een soort discipelschap in waardoor hij zijn discipelen kon manipuleren die op hun beurt de de leringen en boodschappen doorgaven aan de Gemeente.

De “oude kern” van het begin werd gemanipuleerd en wie zich niet liet inpakken werd uit de Gemeente gewerkt. De zoon die “alles naar de bliksem zou brengen” kreeg de macht, de vader mag wel profetische gaven gehad hebben want de Gemeente is verworden tot een zielig groepje mensen dat steeds weer opnieuw zoekende mensen aantrekt en ze een poos later weer uitstoot. Het gaat in dit schrijven te ver om uit te doeken te doen wat er allemaal heeft plaats gevonden maar het mag duidelijk zijn dat “macht om de macht” binnen de Gemeente van Christus niet thuis hoort.

In het hierna volgende zal ik het eerder genoemde artikel uit “Visie” weergeven, naar aanleiding van het verhaal meen ik, bijna zeker, een bekende Gemeente te herkennen maar omdat de naam niet werd genoemd in het artikel zullen we ons verre houden van namen en etiketten. Verder moeten we bedenken dat een dergelijk verhaal uit tientallen monden kan worden opgeschreven, en tientallen gemeenten, voorgangers en oudsten zich schuldig maken aan manipulatie en bedrog ten opzichte van de leden.

Geestelijke manipulatie.
Prachtig was het. Een hechte gemeente van broeders en zusters die veel Rotterdammers inspireerden tot het bezoeken van hun diensten. Joop en Marga gaven ruim twintig jaar hun liefde met grote toewijding aan een bloeiende gemeente. Tot bleek dat de gemeente werd ondermijnd door de sluipende kracht van manipulatie. Een kracht die de voorganger steeds meer macht gaf en vele levens van gemeenteleden kapot maakte.

,,Manipulatie is het geestelijk doden van je tegenstander,” antwoordt Joop nadenkend. Hij zucht als hij vervolgt: ,,Je bent zo overtuigd van jouw gelijk, dat je de ander kost wat kost beweegt om hem die waarheid ook te laten geloven. Manipulatie is de doodsteek geworden voor veel evangelische gemeenten.”

Snelle groei
Tot 1986 waren Joop en Marga actieve leden van een bloeiende gemeente in Rotterdam. ,,In 1972 werden er vanuit onze kerk elders diensten georganiseerd. Een prachtige tijd. Het Evangelie straalde van ons af. Mensen werden erdoor aangesproken. Het aantal bezoekers groeide zo sterk, dat we na drie jaar al verhuisden naar een groter gebouw.”

Door de enorme groei van de gemeente trok de toenmalige voorganger zich terug en nam een nieuwe bevlogen voorganger het over. Ook Joop trad toe tot het bestuur en werd de rechterhand van deze kersverse en welbespraakte persoon. ,,Een prachtvent,” typeert Joop hem. ,,Die man kon praten als brugman. Hij overtuigde je dat je koffie zwart was, terwijl je toch zeker wist dat je een cappuccino voor je had. Een bezielde prediker met grote pastorale kwaliteiten, die veel betekende voor zijn gemeenteleden. Bovendien was hij een echte vriend.” Ook Marga beaamt deze kwaliteiten. ,,Het was iemand die imponeerde. Ik had een enorm respect voor hem.”

Gebruiksaanwijzing
Toch had de prediker van de gemeente een bijzondere gebruiksaanwijzing. ,,Tegen hem ingaan, kon niet, daar had hij een hekel aan,” weet Joop. ,,Dan praatte hij net zo lang totdat je weer helemaal om was.” Juist deze eigenschap zorgde in de zomer van 1981 voor een kentering in de gemeente. Marga: ,,Tijdens zijn vakantie in Duitsland raakte hij erg onder de indruk van de leer van de Konkordant Verlag. Deze club mensen hanteert een bijbelopvatting die gebaseerd is op een bepaalde vertaling. (Concordante Vertaling) Een belangrijke visie daarbij is dat God alles in allen is en dat Jezus Zijn verlossende verzoening reeds heeft volbracht voor de hele mensheid.”

Deze nieuwe visie had grote gevolgen voor de gemeente. Joop: ,,Bepaalde liederen mochten niet meer gezongen worden. Ook het Onze Vader was taboe. Daarbij stelde de voorganger zich steeds meer op als de Grote Leider. Hij had het juiste inzicht. Commentaar werd door hem vanaf de kansel of in persoonlijke gesprekken gepareerd.” Marga: ,,Namen gebruikte hij niet, maar iedereen wist wie hij bedoelde als hij een gemeentelid terechtwees.” Joop: ,,Veel gemeenteleden intimideerde en manipuleerde hij door zich te beroepen op zijn kennis van de concordante vertaling, de grondtekst van de Bijbel en zijn positie als voorganger. Hij eiste honderd procent gehoorzaamheid.”

De nieuwe houding van ’De Grote Leider’ werd steeds dwingender en kritiek zeldzamer. ,,Kritische gemeenteleden werden uit de gemeente gebonjourd en in een isolement geplaatst,” aldus Joop. ,,De rest van de leden kreeg een omgangsverbod met hen. Dit isolement rechtvaardigde de voorganger, door te beweren dat dit de enige manier was tot inkeer.”

Doordat de overige gemeenteleden weinig in opstand kwamen, breidde de voorganger zijn macht ongehinderd uit. Ook Joop en Marga voelen zich schuldig. Joop: ,,Achteraf bezien hebben we veel spijt. Had ik het toen maar durven opnemen voor gemeenteleden die totaal genegeerd werden. Ik deed niets en koos voor mijn eigen hachje. Bovendien had ik veel loyaliteit voor de voorganger Ik geloofde dat hij door God op die plek gezet was. Een keuze tegen hem was een keuze tegen God. Natuurlijk wist hij dat ook. Ik was zijn rechterhand.”

Breuk
Pas toen Joop en Marga het zoveelste omgangsverbod kregen, werden hun ogen geopend. ,,Ditmaal betrof het mijn beste vriend,” aldus Joop. ,,Hij was eveneens bestuurslid en beschuldigde de voorganger van fraude. Ieder contact met hem was verboden. Bovendien werd hij op een subtiele manier onderuit gehaald in diverse preken.” Joop voerde hierover een pittig gesprek met de voorganger. ,,In eerste instantie vreesde ik dat hij mij onder de tafel zou praten met allerlei zaken die er niets toe deden. Daarom hield ik in het gesprek goed vast aan het eigenlijke onderwerp.” Ruim vijf uur bleven we verwikkeld in een heftige discussie. Omdat hij geen millimeter week van zijn standpunt, knapte er iets bij Joop. ,,Hij wist dat ik gelijk had, maar misbruikte zijn macht als voorganger om mij op andere gedachten te brengen. De zondagochtend na het gesprek bleven we definitief thuis.” Deze beslissing betekende de definitieve breuk met de gemeente. Marga: ,,Na de breuk waren we natuurlijk niet meer welkom. Opeens waren wij het die op straat door onze eigen broers en zussen werden genegeerd. Vrienden bleven er maar weinig over. Vanaf dat moment drong pas tot ons door waar we al die jaren zelf medeplichtig aan waren geweest.”

Ondanks dat ze kapot waren van de breuk met de gemeente, koesterden Joop en Marga geen wraakgevoelens. ,,We waren verschrikkelijk boos, maar lieten onszelf niet toe om alleen anderen de schuld te geven. Bovendien moesten we verder.” Joop: ,,Bijbellezen is de manier geweest om eruit te klimmen. Jezelf verootmoedigen en terug naar God.” Met andere ’afvallige’ broeders organiseerde Joop wekelijks een avond. Daar probeerden we weer op een lijn te komen met God door het van Hem te verwachten. Natuurlijk bespraken we ook wat er was gebeurd in de gemeente. Daarbij liepen de emoties hoog op. Maar zodra het persoonlijk of beschuldigend werd, relativeerden we dit. Achteraf is dit is erg helend gebleken voor onze kapotte zielen.”

Kort na de breuk met de gemeente, vonden ze een nieuwe. Marga: ,,Op advies van een vriend kwamen we terecht bij een andere gemeente. Ik was erg enthousiast. Joop minder. Het eerste wat hij vroeg, was wie er de baas was. Pas toen hij ontdekte dat er geen bazen waren, kon hij zijn argwaan overboord zetten.”

Om een dergelijke situatie als in de vorige gemeente te voorkomen, proberen Joop en Marga kritisch te zijn. ,,lk doe sneller mijn mond open,” zegt Marga. ,,Is er iets waar ik moeite mee heb, of wordt er iets gepreekt wat bij mij vraagtekens oproept, dan vraag ik dat na. Zo blijft de discussie open. Ik weet niet of je manipulatie kunt voorkomen. Het is een sluipend proces. Maar een ding hebben we er van geleerd. Blijf kritisch, ook naar jezelf.”

Edwin Bakker

Hoe nu verder?
Uit het bovenstaande blijkt dat mensen tot in het diepst van de ziel getroffen kunnen worden als ze een Gemeente uitgewerkt worden, er is een mengsel van spijt, berouw en woede in het denken. Spijt dat er vrienden zijn verloren, berouw omdat het zo ver kon komen en niet is ingegrepen en woede omdat de manipulatie nog steeds doorgaat. Een ieder die één of twee keer zo’n periode in z’n leven heeft meegemaakt wordt voorzichtig en vraagt zich af wat de Bijbel van de Gemeente zegt. Daarom zoeken veel mensen hun geestelijk welzijn in het kleine, kleine onafhankelijke groepen worden bezocht, en persoonlijke Bijbelstudie wordt (weer) opgevat.

Het gevaar bestaat dat de kleine groepen uitgroeien tot grotere en dat er wéér een kerkstructuur wordt ingesteld en dat er wéér oudsten en voorgangers worden aangesteld en kan het oude liedje opnieuw beginnen. Als een studiegroep te groot wordt voor een huissamenkomst kunnen we naar een zaaltje uitwijken, maar dan is er één voorwaarde, bijeenkomen onder leiding van Christus aan de hand van de Bijbel. Er mogen best een paar broeders zijn die één en ander in goede banen leiden maar deze mensen zullen te allen tijde zich moeten laten corrigeren door anderen als die met Bijbelse argumenten komen.